Stabilizacja kręgosłupa
Jak działa system stabilizacji kręgosłupa i dlaczego jest taki ważny.
Stabilizacja kręgosłupa lędźwiowego jest kluczowa w profilaktyce bólu kręgosłupa oraz w leczeniu już zaistniałych dolegliwości.
Kręgosłup lędźwiowy z obręczą biodrową (miednica i stawy biodrowe) przenosi na kończyny dolne ciężar głowy, tułowia i rąk oraz opiera się siłą wyzwalanym podczas ruchów kończyn.
Zadania te realizowane są przez trzy układy:
Układ bierny – struktury kostno-stawowo-więzadłowe
Układ czynny – struktury mięśniowo-powięziowe
Układ kontrolny – układ nerwowy (koordynacja czynności wyżej wymienionych).
Układ bierny stanowi samoistny system kontroli posturalnej, w którym do uzyskania stabilności zbędne są dodatkowe siły. Stopień wydolności tego systemu zależy od:
- kształtu powierzchni stawowych;
- współczynnika tarcia chrząstki stawowej;
- spoistości więzadeł stabilizujących staw.
Układ czynny związany jest z działaniem dodatkowych sił stabilizujących staw. Zgodnie z prawami fizyki dane ciało jest tym bardziej stabilne im większe siły tarcia na nie działają. Siły zwiększające kompresję śródstawową zwiększają współczynnik tarcia i zdolność stawu do przeciwstawiania się ślizgowi. Aby stworzyć optymalne warunki do przenoszenia obciążeń przez staw musi dojść do współdziałania wszystkich sił kompresyjnych.
Stabilność stawu jest zjawiskiem dynamicznym zależnym od wielu czynników współdziałających w danym momencie.
Czynniki te dzielimy na wewnętrzne i zewnętrzne:
Czynniki wewnętrzne:
- spójny układ kostny;
- spójny układ stawowo – więzadłowy;
- spójny układ mięśniowo – powięziowy na co składa się:
- wytrzymałość mięśni i zdolność do długotrwałego skurczu;
- koordynacja mięśniowa umożliwiająca optymalne sekwencje skurczu mięśniowego pod względem siły, chwili wyzwolenia danego napięcia oraz współgranie określonych grup mięśniowych w celu wytworzenia odpowiedniej kompresji przezstawowej w najkorzystniejszym do kontrolowania ślizgu momencie.
- system kontroli ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego – nadzoruje wszystkie czynności poszczególnych grup mięśniowych zapewniając pełną kontrolę motoryczną.
Czynniki zewnętrzne:
- siła ciężkości – wyzwala pionowe i poziome siły ścinające, przenoszone przez układ.
Właściwie prowadzona terapia większości schorzeń kręgosłupa powinna być zwieńczona poprawą parametrów stabilizacyjnych i siły nośnej kręgosłupa.
Poniżej zostaną opisane podstawowe grupy mięśniowe kluczowe dla stabilizacji kręgosłupa lędźwiowego oraz obręczy biodrowej.
Grupa wewnętrzna:
W skład grupy wewnętrznej wchodzą mięśnie:
- wielodzielny
- poprzeczny brzucha
- przepona
- mięśnie dna miednicy.
Podział mięśnia dźwigacza odbytu:
- mięsień łonowo – odbytniczy
- mięsień łonowo-guziczny
- mięsień biodrowo-guziczny
Mięsień łonowo guziczny – współdziała w skurczu z mięśniem poprzecznym brzucha,
Mięsień biodrowo – guziczny i kulszowo – guziczny współdziała w skurczu z mięśniem skośnym brzucha.
Mięsień łonowo-odbytniczy współdziała w skóczu z mięśniem prostym brzucha.
Współdziałające ze sobą mięśnie dźwigacz odbyty i wielodzielny powodują wymuszone ryglowanie stawów krzyżowo biodrowych. Przyczynia się to do znacznej poprawy stabilizacji kręgosłupa.
Skurcz mięśnia poprzecznego brzucha napina boczną powierzchnię powięzi piersiowo-lędźwiowej przyczyniając się do zwiększenia ciśnienia śródbrzusznego.
Skurcz mięśnia poprzecznego brzucha w połączeniu z mięśniami grupy zewnętrznej wyzwala przy współdziałaniu powięzi piersiowo-lędźwiowej napięcie więzadeł krzyżowo – biodrowych tylnych poprawiając mechanizm ryglowania wymuszonego.
Grupa zewnętrzna:
Układ tylny skośny:
- mięsień najszerszy grzbietu;
- pośladkowy wielki;
- powięź piersiowo-lędźwiowa przenikająca powyższe mięśnie.
Jednoczesny skurcz mięśni pośladkowego wielkiego i najszerszego grzbietu po stronie przeciwnej powoduje kompresję stawu krzyżowo – biodrowego. W jej wyniku zbliżają się tylne części kości miedniczych wyzwalając tym samym mechanizm wymuszonego ryglowania.
Układ skośny odgrywa istotną rolę podczas przenoszenie obciążenia ruchów obrotowych przez miednicę.
Układ podłużny głęboki:
- mięsień prostownik grzbietu;
- blaszka głęboka powięzi piersiowo-lędźwiowej;
- więzadło krzyżowo guzowe;
- mięsień dwugłowy uda.
Układ ten podobnie jak poprzedni wywołuje wzmożone napięcie powięzi piersiowo-lędźwiowej zwiększając kompresję stawów krzyżowo – biodrowych.
Mięsień dwugłowy uda z więzadłem krzyżowo guzowym, kontroluje stopień nutacji kości krzyżowej.
Układ przedni skośny:
- mięśnie skośne brzucha;
- przywodziciele uda strony przeciwnej;
- powięź przednia brzucha.
Mięśnie skośne brzucha zapoczątkowują ruch. Mięsień poprzeczny brzucha swoim skurczem poprzedza ruch dzięki czemu uzyskujemy stabilność tułowia.
Mięśnie te biorą udział we wszystkich ruchach tułowia kończyn górnych i dolnych.
Układ boczny
- mięsień pośladkowy średni i mały;
- przywodziciele uda strony przeciwnej.
Mięśnie te biorą znaczny udział w stabilizacji tułowia podczas chodu i stania.
Podsumowanie
Osłabienie lub zbyt słabe pobudzenie i/lub koordynacja grupy wewnętrznej i/lub zewnętrznej negatywnie wpływa na mechanizm ryglowania wymuszonego w stawie krzyżowo – biodrowym. Sytuacja ta wyzwala u człowieka mechanizmy kompensacyjne co może doprowadzić do zaburzenia czynności kręgosłupa lędźwiowego, obręczy biodrowej oraz stawu kolanowego.
